ARHITEKTA ĐORĐE TABAKOVIĆ OSTAVIO TRAG I U ZRENJANINU

ZRENJANIN – Povodom 120 godina od rođenja jednog od najznačajnijih vojvođanskih arhitekata Đorđa Tabakovića, koji je traga ostavio i u gradu na obalama Begeja, zrenjaninski Zavod za zaštitu spomenika kulture je saopštio da njegova graditeljska delatnost u Zrenjaninu do sada nije bila studiozno istraživana, iako predstavlјa važan segment Tabakovićevog celokupnog arhitektonskog opusa.

Nјegov delokrug je, uglavnom, bio vezan za Novi Sad, dok je Zrenjanin drugi grad po broju izvedenih objekata. Do danas je otkriveno deset Tabakovićevih projekata, od kojih je osam realizovano.

– Gotovo svi značajni objekti, reperi međuratnog identiteta grada, njegova su autorska dela. On je ostavio prepoznatljiv trag na period međuratne arhitekture, ali i na celokupno nasleđe Zrenjanina. Arhitektu Tabakovića angažovao je grad za izgradnju objekata za potrebe svojih institucija, zatim privredna društva, crkva, ali i bogati građani – objašnjavaju istoričari umetnosti Bojan Kojičić i Vesna Karavida.

Između ostalog, Tabaković je tridesetih godina prošlog veka u Zrenjaninu projektovao Dečiji dom, u ulici Miroslava Tirše, što je bio prvi njegov realizovan projekat javne ustanove u Velikom Bečkereku, kao i zgradu podružnice Javne berze rada, u ulici Brigadira Ristića. Na spisku javnih objekata nalazi se i upravna zgrada Begejske vodne zajednice, u kojoj je danas smešteno Vodoprivredno preduzeće „Srednji Banat“, a koju je Tabaković projektovao 1954. godine.

Tabaković je projektovao i neke privatne objekte u ovom gradu, kao što su Vila Kalai Eugena, u ulici Zorana Kamenkovića, i Vila braće Dragan, u ulici Emila Gavrila.

– Tabaković je projektovao vilu za jevrejskog trgovca Kalai Eugena marta 1934. godine. Jednospratna građevina sa skrivenim krovom bila je deo uličnog niza, međutim, probijanjem magistralnog puta našla se na uglu ulice. Vila ima lođu i polukružni erker na uličnoj fasadi, motiv toliko svojstven Tabakovićevom maniru. Zbog lošeg stanja zgrade, 2002. godine je izvedena sanacija i adaptacija, čime je delimično izmenjen njen prvobitan izgled. Zbog promene iz stambene u poslovnu namenu, prozorski otvori prizemlјa su prošireni do sokle, a jedan deo prozora je pretvoren u ulaz lokala. Lođa je zastaklјena prozorima, dok su u dvorišnoj strani izmene još izraženije – navode stručjaci zrenjaninskog Zavoda.

Među projektima koje je Tabaković radio za Srpsku pravoslavnu crkvu nalaze se manastir Svete Melanije Rimljanke i Parohijski dom u Svetosavskoj ulici.

– Na parceli pored Svetosavske crkve izgrađen je parohijski dom 1938. godine prema Tabakovićevim planovima. Ovaj objekat se može smestiti u malu grupu objekata na kojima je primenjivao elemente balkanske tradicionalne arhitekture. Raspored prostorija je tradicionalan – prema ulici su dve sobe i trpezarija, u dvorišnom krilu su smeštene servisne prostorije, a na kraju dvorišnog krila se nalazi kancelarija sa predsoblјem, koju odvaja od ostalog dela kuće prolazom sa tri arkade – objašnjavaju Kojičić i Karavida.