• Sudbina nekadašnje kuće Pala i Ištvana Demka – Beljanskog

    Nakon smrti Pala Demka – Beljanskog 1904. godine staru kuću je nasledilo njegovih šestoro sinova. Međutim, deo porodice nakon određenog vremena napušta Veliki Bečkerek. Jedan od sinova, dr Pal Demko mlađi (1866-1937), otišao je na notarsku službu u Mako, dok se Deže Demko (1869-1936) preselio u Budimpeštu. U tom trenutku brigu i odgovornost o kući […]

    Podeli vest:

    Facebook Twitter WhatsApp
    Sudbina nekadašnje kuće Pala i Ištvana Demka – Beljanskog

    Nakon smrti Pala Demka – Beljanskog 1904. godine staru kuću je nasledilo njegovih šestoro sinova. Međutim, deo porodice nakon određenog vremena napušta Veliki Bečkerek. Jedan od sinova, dr Pal Demko mlađi (1866-1937), otišao je na notarsku službu u Mako, dok se Deže Demko (1869-1936) preselio u Budimpeštu. U tom trenutku brigu i odgovornost o kući preuzima Ištvan (Stevan, Pišta) Demko – Beljanski. Na osnovu otkupa od ostale braće i prenosom imovine on postaje kompletan i jedini vlasnik Demkove kuće 1927. godine.

     

    Stevan (Ištvan) Demko bio je ugledna ličnost međuratnog perioda u gradu. Naklonost ka sportu nasledio je od oca, što vidimo na primeru da je bio od 1937. godine predsednik veslačkog kluba Triton (ranije Torontal). Igrao je tenis, kretao se u visokom društvu i bio omiljen među ženama. Takođe, bio je i značajan posednik obradive zemlje, a prema podacima iz 1938. godine u svom vlasništvu je imao 35 hektara.

     

    Potom su usledila smutna vremena Drugog svetskog rata. Godine 1943. Stevan Demko postaje član Podunavskog kulturnog saveza Mađara, a nakon oslobođenja 1944. godine proglašen je saradnikom okupatora i upućen je na odsluženje kazne. Demkova kuća je 1945. konfiskovana, a bogatstvo enterijera i pokućstva kuće je prepušteno zubu vremena, neodgovornosti pojedinaca i drugim faktorima.

     

    kuća pala demka
    Margita Štagelšmit i Stevan Demko u dvorištu kuće

     

    Spašen deo predmeta od istorijskog, umetničkog i etnološkog značaja

     

    Krajem 1946. i početkom 1947. godine na inicijativu tadašnjeg Gradskog muzeja u Zrenjaninu spašen je deo predmeta od istorijskog, umetničkog i etnološkog značaja koji se nekada poticali iz Demkove kuće. Jedan deo ovih predmeta čuva se i danas u Muzeju, dok su umetničke slike i drugi materijal kasnije vraćeni prvobitnom vlasniku.

     

    Međutim, priča o jednoj od najstarijih kuća u tom trenutku u gradu se ne završava. Nakon usvajanja novog gradskog Direktivnog urbanističkog plana 1958. godine za nju više nije bilo mesta. Sredinom 1960. godine doneta je odluka o njenom uklanjanju i krajem godine se pristupilo rušenju. Prilikom raščišćavanja i nivelacije terena u dvorištu kuće su pronađene stare zidine od pečene cigle debljine 80 centimetara i peć od cigala u kojoj su se nekada pekli lonci i ćupovi. Usled tempa izvođačkih radova i nedovoljno stručnjaka na terenu ovaj pronalazak nije adekvatno arheološki proučen i istražen. Poslednje dane kuće fotografski su zabeležili stručnjaci Narodnog muzeja i Istorijskog arhiva iz Zrenjanina.

     

    Prema tadašnjem planu u neposrednoj blizini Demkove kuće trebalo je da se sazidaju zgrade Državnog osiguravajućeg zavoda (danas DDOR Novi Sad osiguranje) i Komiteta Saveza komunista Jugoslavije, što je kasnije i učinjeno.

     

    Dejan Vorgić

     

    Prvi deo priče o Palu Demku i njegovoj kući možete PROČITATI OVDE.

     

    kuća pala demka
    Demkova kuća pred rušenjem 1960. godine

     

    Podeli vest:

    Facebook Twitter WhatsApp
  • Prijavite se na naš newsletter i jedanput nedeljno najvažnije vesti iz Zrenjanina i okoline stizaće na vašu e-mail adresu.

    Komentari 0

    Napiši komentar

    Vaša adresa e-pošte neće biti objavljena. Neophodna polja su označena *


    NAJČITANIJE U POSLEDNJIH 96H

    Ostalo iz kategorije Društvo